bg.bg

२८ वटाबाट १५ वटामा सिमित गरिएका माओवादी पुर्व–लडाकुबस्ने शिवीरमा अहिले पनि ९ हजार ७ सय ५ जना माओवादी सेना, समायोजनमा जाने वा पुनःस्थापनामा, निर्णयको पर्खाईमा छन् । सरकारले बढीमा छ हजार ५ सयलाई सुरक्षा निकायमा समायोजन गर्यो भनेपनि हाल त्यहाँ भएका अढाई हजारभन्दा बढी लडाकुले स्वेच्छिक अवकास रोज्नु बाहेक अर्को बिकल्प छैन । अनमिनले जम्मा १९ हजार ६ सय २ लडाकुलाई मात्र प्रमाणिकरण गरी शिवीरबन्द गरेको थियो । प्रमाणिकरणमा उपस्थित भएकामध्येपनि अढाइ हजारजति अहिलेसम्म सम्पर्कमा छैनन् । उपस्थितमध्ये ४ हजार ८ जना माओवादी सेना, शीबिरमा जानका लागि तोकिएको निर्धारित योग्यता नपुग्दा शिवीर बाहिर परे । सेना समायोजन समितीको नजरबाट हराइरहेका अढाईहजार तथा बहिर्गमनमा परेका ४ हजार पुर्व लडाकुहरु अहिले कहाँछन्? कसको सम्पर्कमाछन्? के गर्दैछन् कसैसँग छैन सूचना छैन । पछिल्लो प्रकृयामा समायोजनमा गएका ७ हजार ६ सय ३५ जनासमेत अहिलेसम्म १६/१७ हजारको हाराहारीमा पुर्व माओवादी लडाकु जो हिजोका दिनमा लुटपाटदेखि मान्छे मार्नेसम्मको काम गर्ने गर्न बाध्य भए, अहिले त्यही जमात, समुदायमा छ ।

१) समाजमा फर्किएका माओवादी लडाकुहरु तीनै हुन् जसले हिजो बर्गीय शत्रु खत्तम अभियान अन्तर्गत कसैको हात भाँचे, कसैका खुट्टा काटे, कसैलाई घरबाट लखेटे, कसैलाई निर्मम तरिकाले मारे । सम्पत्ति खोसेर खाए । खाइपाई आएको जग्गाजमिनमा झन्डा गाडे । त्यो बेलाका माओवादी गतिबिधिबाट पिडितको परिवार अहिले पनि त्यही समाजमा छ जहाँबाट निस्केर माओवादीहरु हिजो जंगल पसेका थिए । यदी हिजोका ती पिडितका परिवारमा बद्लाको भावना विकास भयो र पुर्व लडाकुहरुले पनि त्यसलाई सहन गर्न सकनेन् भने हुने विकाराल परिस्थितीको अनुमानले पनि सबैलाई झस्काउँछ । सरकारसँग यस्तो अबस्थालाई व्यवस्थापन गर्न चाँहिने न्युनतम संरचना शान्ति समिती बाहेक छैन । सत्य निरुपण आयोग नबनिसकेको अबस्थामा समाजमा पुनःस्थापनाका लागि दुई पक्ष राखेर गरिनुपर्ने सक्रमणकालिन न्यायका कार्यहरु सहज हुनेछैनन् ।

२) माओवादीको झन्डा र हतियार बोक्ने तत्कालिन कार्यकर्ताहरुले हिजो तत्कालिन र अहिले पनि लागु, शैक्षिक प्रणालीलाई बुर्जुवा शिक्षाको पगरी गुथाएँ । बुर्जुवा शिक्षाका किताब जलाए । शिक्षा बहिष्कार गरे । शिक्षकलाई झुन्ड्याए । कतिठाउँमा नयाँ जनबादी शिक्षा लागु गराए । तर शान्तिस्थापनाको आजको दिनसम्म आइपुग्दा पनि माओबादी नीतिले जलाएकै, उनीहरुले नमानेकै बुर्जुवा शिक्षाले नै काम गरिहेको छ । जनबादी शिक्षा लागु हुनु त परैजाओस् हुने सम्भावना ज्यादै न्युन छ । बुर्जुवा शिक्षाले दिएको प्रमाणपत्र नभएसम्म अहिले उनीहरुलाई कुनै पनि निकायले पत्याउन सक्ने अबस्थामा छैनन् । यस्तो बेला उनीहरु निकम्बा र बेरोजगार हुनुबाहेकको बिकल्प छैन ।

३) बेरोजगार हुनु नपरोस्, निकम्बा भएर डुल्नु नपरोस् भनेर नै सरकारले पुनःस्थापनामा जाने पुर्व लडाकुहरुलाई बढीमा ८ लाखसम्म दिएर पठायो । तर दुर्भाग्य, आठलाख रुपैयाँ सदुपयोग गरी भबिष्य सुन्दर बनाउने सीपको अभाव छ ती लडाकुहरुमा जो पुनःस्थापनामा गए । उनीहरुलाई सजिलै आउने एउटा काम हो, बम र बारुद बनाउने, बन्दुक पड्काउने । जुन कामका लागि समाजमा लगानीको संभवना नै छैन । अनि गरुन् के? यस्तो अबस्थामा पैसा हुन्जेल पनि बिकृतीमा फस्ने नहुँदा झनै बिकृती ल्याउने संभावनालाई नकार्न सकिदैन । किनभने सरकारले पैसा त दियो तर त्यसको सदुपयोग कसरी गर्ने भन्ने सीप सिकाएको छैन । सिक्नेमा पनि त्यतातिर रुची छ जस्तो लाग्दैन । पहिलो किस्था बाँड्दा भएको लफडाबाट पाठ सिक्ने हो भने दोश्रो किस्ता दिनुभन्दा अगाडि धेरैपटक सोच्नुपर्छ त्यो रकम कसरी सदुपयोग हुन्छ र शान्ति प्रकृयामा सघाउँछ भनेर ।

४) क्रान्तिकै क्रममा माओवादीहरुमा अन्तरजातीय विवाहले व्यापकता पायो । त्यसरी विवाह हुने जोडिहरु पनि फर्किदैछन् गाउँमा बस्नलाई । तर समाज बद्लीएकोछैन् । सामाजिक रिती रिवाज हिजोकै ठाउँमा छन् । सोच उही छ । परिवार र समाजले नस्वीकारेको खण्डमा अन्तरजातीय विवाह गर्ने जोडी र उनीहरुका सन्तानको भबिष्य के हुन्छ? बर्गिय, जातीय घुलनका लागि यही कुरा प्रत्पुपादक त हुदैन?

५) हिजो बेपत्ता हुनेहरुमध्ये धेरैजना कि माओवादी छन् कि उनीहरुलाई नजिकबाट सघाउने । उनीहरुमध्ये अहिले पनि हजारौको संख्या जिउँदो वा मरेको, निधो नभएको अबस्थामा छ । जसले बेपत्ता पारेपनि समग्र घटना माओवादी युद्धसँग नै जोडिएर आँउछ । यसले पनि शान्ति निर्धारणमा सहजता ल्याइहाल्ला भन्न सकिदैन ।

६) र, अन्त्यमा, पुनःस्थापनमा जाने लडाकु हुन् वा सुरक्षा निकायमा । सबैलाई हिजो माओवादी पार्टीले बाँडको सपना ठुलो थियो । तर आजका दिनसम्म आइपुग्दा त्यसरी बाँडिएका सपनामध्ये धेरै कम पुरा भएकाछन् । स्कुल छोडेर लडाईमा होमिएका युवा जमातको भबिष्य अहिले सबभन्दा अन्यौलमा छ । किनभने माओवादीले बाँडेजसरी अहिले लड्डु हातमा परेन र पर्ने पनि छैन । यस्तो अबस्थामा ती जमातले आफु र आफुसँग जोडिएकाहरुको भबिष्यमाथि खेलबाड बाहेक अन्य केही सम्झनेछैनन् । किनभने ती आश्वासनले ६ हजार ५ सयलाई त केही भएपनि राहत दिएको होला, बाँकी १७ हजारले के पाए त? झुठो आश्वासन र अध्याँरो भविष्य ।